Tỉnh đoàn Bình Định phát động tết trồng cây năm 2024
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.'Những chặng đường bụi bặm' tập 8: Nguyên tìm được lọ tro cốt của bố?
Buổi diễn cháy vé của Bryan Adams tại nhà thi đấu RAC Arena ở Perth đã bị hủy chỉ vài giờ trước khi nam ca sĩ từng đoạt giải Grammy bước ra sân khấu trong chuyến lưu diễn So Happy It Hurts, khiến hàng nghìn người hâm mộ thất vọng. Công ty cấp thoát nước Perth Water Corporation cho biết trong một tuyên bố: "Các nhân viên đang nỗ lực để thông tắc nghẽn do mỡ, dầu và giẻ rách, nguyên nhân gây ra một số vụ bít cống làm tràn nước thải" gần nhà thi đấu, đồng thời cảnh báo: "Mọi người nên tránh tiếp xúc với bất kỳ vũng nước nào vì đó có thể là nước thải".Fatbergs (từ ghép giữa chất béo và tảng băng trôi) hình thành theo thời gian khi những thứ không thể phân hủy được bị xả hoặc rửa trôi xuống cống thay vì được xử lý đúng cách.Tảng mỡ lớn có thể gây tắc nghẽn nghiêm trọng hệ thống cống rãnh của thành phố. Năm 2021, một tảng mỡ khổng lồ nặng 330 tấn đã gây ra thảm họa ở Birmingham, Vương quốc Anh khi làm tắc nghẽn cống rãnh của thành phố trong nhiều tuần.Bryan Adams xin lỗi người hâm mộ vì phải hủy bỏ sự kiện trong thời gian ngắn: "Tôi thực sự xin lỗi vì chúng tôi không thể trình diễn vào tối nay. Tôi rất mong được gặp tất cả các bạn". Nam ca sĩ viết trên Facebook hôm 9.2: "Tôi đánh giá cao sự kiên nhẫn và ủng hộ của các bạn. Tôi sẽ trình diễn ngay khi có thể lên lịch lại".Ban tổ chức chương trình hứa sẽ hoàn lại tiền cho những người đã mua vé."Buổi hòa nhạc đêm qua không thể diễn ra do sự cố bên ngoài của Công ty cấp thoát nước Perth Water Corporation. Sự cố này không thể khắc phục kịp thời", Công ty đặt vé Frontier Touring cho biết hôm 10.2 trong một bài đăng trên Facebook, đồng thời nói thêm rằng tình trạng này làm RAC Arena được coi là "không an toàn cho khán giả".Bài đăng cho biết: "Việc hủy bỏ chương trình thực sự gây thất vọng và chúng tôi cảm ơn người hâm mộ vì đã thông cảm. Mặc dù mọi nỗ lực đã được thực hiện để chương trình diễn ra, nhưng vấn đề này nằm ngoài tầm kiểm soát của Bryan Adams, Frontier Touring và RAC Arena".Song, lời giải thích này đến quá muộn khiến những người tham dự buổi hòa nhạc thất vọng. Họ cho biết phải phải chờ đợi nhiều giờ bên ngoài địa điểm tổ chức trước khi buổi biểu diễn bị hủy bỏ, đài truyền hình ABC News đưa tin."Rõ ràng là vào đầu giờ chiều đã có vấn đề nghiêm trọng. Thật đáng xấu hổ khi bắt mọi người đứng bên ngoài địa điểm tổ chức trong nhiều giờ trước khi đưa ra quyết định", một người bình luận trên Facebook trả lời bài đăng của nhân viên đặt chỗ. Một người khác cho biết: "Thật thảm khốc… 15.000 người chờ đợi trên đường phố trong nhiều giờ"...Bryan Adams dự kiến biểu diễn ở Sydney vào 12.2, sau đó đến Brisbane và Melbourne trước khi chuyến lưu diễn của anh chuyển sang Mỹ vào tháng tới.
Báo Mỹ New York Times đi tìm quán cà phê tuyệt nhất TP.HCM
Chính quyền Hàn Quốc ngày 3.1 đã không thực hiện được lệnh bắt giữ đối với tổng thống bị luận tội Yoon Suk-yeol. Đó là kết quả sau một cuộc đối đầu kịch tính diễn ra suốt nhiều giờ tại Dinh Tổng thống.Các nhà điều tra do Văn phòng điều tra tham nhũng dành cho các quan chức cấp cao (CIO) đứng đầu đã vấp phải sự ngăn chặn của các thành viên của Cơ quan an ninh tổng thống và các binh sĩ được điều động đến.Đến 13 giờ 30 phút (giờ địa phương), CIO đã hủy bỏ nỗ lực bắt giữ ông Yoon vì lo ngại về sự an toàn của nhân viên.Trong một tuyên bố, CIO cho biết “phán đoán rằng hầu như không thể thực hiện lệnh bắt giữ vì cuộc đối đầu đang diễn ra” và văn phòng “rất lấy làm tiếc” về thái độ không hợp tác của ông Yoon.Truyền thông Hàn Quốc đưa tin giám đốc và phó giám đốc cơ quan an ninh tổng thống đang bị điều tra vì tội cản trở công lý.Ông Yoon đã bị điều tra vì tội nổi loạn sau khi ban hành thiết quân luật tháng 12.2024, gây sửng sốt cho đông đảo người dân Hàn Quốc.Lệnh bắt giữ hiện tại có hiệu lực đến ngày 6.1 và chỉ cho các nhà điều tra 48 giờ để giam giữ ông Yoon sau khi tổng thống bị bắt. Sau đó, CIO phải quyết định có nên yêu cầu lệnh bắt giữ ông hay phải thả ra.Luật sư của ông Yoon trong một tuyên bố ngày 3.1 cho biết việc thi hành lệnh bắt giữ không hợp lệ đối với tổng thống là bất hợp pháp.Ông cho biết sẽ có hành động pháp lý, nhưng không giải thích thêm.Đây là diễn biến mới nhất trong cuộc khủng hoảng chính trị, bùng phát khi Tổng thống Yoon Suk-yeol ban bố thiết quân luật vào ngày 3.12, với lý do ông đang tiêu diệt “các thế lực chống nhà nước” trong số những đối thủ chính trị của mình.Trong vòng vài giờ sau đó, ông đã thu hồi lệnh vì quốc hội đã bỏ phiếu chống lại lệnh này.Ngoài cuộc điều tra hình sự, vụ luận tội ông Yoon hiện đang được Tòa án Hiến pháp xem xét để quyết định nên phục chức hay cách chức ông vĩnh viễn.
Đáp lại, bà Phan Thị Thu Hà cũng giới thiệu với bà Ono Eriko cùng đoàn tháp tùng về cuộc thi Nhóc Miko và tôi do NXB Trẻ tổ chức, thu hút 119 bài viết và 297 bức vẽ của bạn đọc thuộc nhiều độ tuổi. Trong đó, các bạn dự thi đã chia sẻ sự đồng hành của bộ truyện với những giai đoạn thăng trầm trong cuộc đời mình.
TP.HCM lấy ý kiến đặt tên công viên 30.4 ở khu trung tâm
Sáng 10.2, giá xăng dầu giữ đà tăng nhẹ hơn 0,5%, ghi nhận lúc 7 giờ 45 phút (theo giờ Việt Nam), dầu WTI của Mỹ giao dịch ngưỡng 71,36 USD/thùng; dầu Brent chuẩn toàn cầu giao dịch trên mốc 75 USD/thùng. Tuần trước, việc Tổng thống Trump thông báo áp đặt mức thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc như một phần của kế hoạch nhưng đã trì hoãn kế hoạch áp thuế cao hơn đối với Mexico và Canada đã khiến thị trường biến động tăng giảm liên tục. Tuy vậy, mức chênh lệch trong mỗi phiên không cao. Kết thúc tuần, các mặt hàng dầu giảm hơn 2%.Trung Quốc cũng đã chống trả bằng việc áp mức thuế tương tự đối với dầu thô nhập khẩu từ Mỹ. Một số nhận xét cho thấy, Trung Quốc sẽ không dừng lại ở mức đáp trả bằng thuế mà có thể làm suy yếu đồng nhân dân tệ nếu Mỹ áp thêm thuế đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ.Theo Reuters, các nhà đầu tư vẫn lo ngại kế hoạch áp thuế của Tổng thống Donald Trump đang gây nguy hiểm cho hy vọng về việc cắt giảm lãi suất trong năm nay. Tuần này, thị trường sẽ tập trung vào chỉ số giá tiêu dùng (PCI), chỉ số giá sản xuất (PPI), đơn xin trợ cấp thất nghiệp hằng tuần và doanh số bán lẻ của Mỹ.Trong diễn biến khác, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh (OPEC +) đã quyết định duy trì chính sách tăng dần sản lượng dầu từ tháng 4. Và OPEC+ cũng loại Cơ quan thông tin năng lượng Mỹ (EIA) khỏi các nguồn được sử dụng để giám sát sản lượng và việc tuân thủ các hiệp ước cung cấp dầu.Trong nước, do giá xăng dầu thế giới giảm hơn 2%, nên cập nhật tính toán đến sáng nay (ngày 10.2) cho thấy, giá xăng dầu trong nước tại kỳ điều hành vào ngày thứ 5 tới có thể giảm nhẹ. Dự báo chưa bao gồm Quỹ bình ổn giá xăng dầu và các loại phí khác, nếu có.
